Κρίσεις, ελληνική οικονομία και μικρές επιχειρήσεις- ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2022 ΙΜΕ-ΓΣΕΒΕΕ

Ευχαριστώ πολύ τον Πρόεδρο της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος, τον κ. Γιώργο Καββαθά, για την ευγενική πρόσκληση να παρευρεθώ στη σημερινή παρουσίαση της Ετήσιας Έκθεσης του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων, με θέμα «Κρίσεις, ελληνική οικονομία και μικρές επιχειρήσεις».

Αποτελεί άλλη μία καίρια παρέμβαση της συνομοσπονδίας και του ινστιτούτου, για το πιό επίκαιρα θέματα που ταλανίζουν σήμερα το επιχειρείν στη χώρα μας.

Πέρυσι, στην αντίστοιχη εκδήλωση, μιλούσαμε για την κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού, που έπληξε τους πάντες και δημιούργησε  δεκάδες προβλήματα σε κάθε πτυχή κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας, με σοβαρό αντίκτυπο κυρίως στις ΜμΕ.

Φέτος, από την αρχή του χρόνου, μας απασχολεί άλλη μία σοβαρή πολυεπίπεδη κρίση, που επίσης επέφερε οικονομική και κοινωνική αποσταθεροποίηση : οι εξωφρενικές ανατιμήσεις σχεδόν σε όλα τα είδη, η εισβολή της Ρωσίας στην Πολωνία και ένας δεύτερος πόλεμος, ο ενεργειακός, που πιθανότατα ακόμα δεν έχουμε δει το πως τελικά θα επηρρεάσουν το εισόδημα, την απασχόληση, την οικονομία και τις επιχειρήσεις.

———-

Τα προβλήματα των ΜμΕ είναι δεκάδες που πολλαπλασιάστηκαν τα τελευταία χρόνια. Εμείς, ως ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής, έχουμε αναδείξει πολλά από αυτά, είτε στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου προς την κυβέρνηση είτε και ευρύτερα με σχετικές παρεμβάσεις μας στην κοινωνία.

Ωστόσο, έχει ιδιαίτερη σημασία το οτι επαληθεύονται από μελέτες και μετρήσεις του Ινστιτούτου σας, που περιλαμβάνονται στην Ετήσια Έκθεση, όπως επίσης και πολλά χρήσιμα και ενδιαφέροντα συμπεράσματα, κάποια αποσπάσματα των οποίων θα αναφέρω παρακάτω :

(παρατίθενται αυτολεξεί αποσπάσματα από την Έκθεση) :

1.    ΕΛΛΕΙΨΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ στις ΜμΕ

Οι ανατιμήσεις, ιδίως στις τιμές ενέργειας, προκάλεσαν στις επιχειρήσεις 3 σοβαρές και αλληλένδετες επιπτώσεις :

 

• η σημαντική αύξηση του κόστους λειτουργίας τους. Ειδικότερα, το πρώτο εξάμηνο του 2022 το κόστος ενέργειας αυξήθηκε μεσοσταθμικά κατά 76%, το κόστος προμήθειας πρώτων υλών και εμπορευμάτων κατά 43,5%, το κόστος καυσίμων οχημάτων κατά 57,8% και το κόστος προμήθειας εξοπλισμού και μηχανημάτων κατά 26,2%.
• ο ιστορικά υψηλός αριθμός των επιχειρήσεων που αύξησαν τις τιμές πώλησης των αγαθών/υπηρεσιών, καθώς από 6,6% που ήταν το 2ο εξάμηνο του 2020, ανήλθαν στο 23,6% το 1ο εξάμηνο του 2021, στο 34,8% το 2ο εξάμηνο του 2021 και στο 59,2% το 1ο εξάμηνο του 2022.
• τα σοβαρά προβλήματα ρευστότητας που παρουσιάζουν οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, με μηδενικά ή αρκετά χαμηλά ταμειακά διαθέσιμα, με την κατάσταση να έχει επιδεινωθεί σημαντικά από την έναρξη της πανδημίας.

 

Παρά την «έκρηξη της χρηματοδότησης της οικονομίας το 2020, η οποία έφτασε σε καθαρές ροές τα 10.441 εκ. €, … ως ενισχύσεις προς τον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της πανδημίας» και 

Παρά την επανάληψη του φαινομένου αυτού «την περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2022, με χρηματοδότηση 9.864 εκ. €,

από αυτή την εικόνα επέκτασης, θα πρέπει να διαχωρίσουμε εντελώς την κατάσταση των μικρών επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.

 

Εκεί όχι απλά δεν έχουμε αύξηση των ροών χρηματοδότησης αλλά έχουμε σταθερά αρνητικές ροές, με αποτέλεσμα, ειδικά τα τελευταία χρόνια, τα υπόλοιπα χρηματοδότησης να εμφανίζονται διαρκώς μειούμενα και να μην αντανακλούν το πραγματικό ύψος των νέων δανείων ειδικά για μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

 

Αντίστοιχα, οι ροές προς ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και μικρές επιχειρήσεις την περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2022 ήταν αρνητικές, ενώ παρατηρείται μία σταθερή επιδείνωσή τους τα τελευταία χρόνια.

 

 

 

2. ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

 

Το 2021 έγιναν στην Ελλάδα 49 πρωτογενείς ΑΞΕ (δηλαδή αυτές που συνεπάγονται τη δημιουργία νέων παραγωγικών μονάδων στη χώρα εγκατάστασης και ενδιαφέρουν περισσότερο, καθώς έχουν μεγαλύτερο αναπτυξιακό αντίκτυπο) συνολικής αξίας 2.767 εκ.$.

 

Ωστόσο, εάν δούμε τη συνολική εικόνα, η κατάσταση ενδεχομένως να είναι λιγότερο αισιόδοξη. Όπως τονίστηκε στην περσινή έκθεση του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, το 2020 κατά τη διάρκεια της πανδημίας συντελέστηκε μία μεγάλη φυγή ξένων κεφαλαίων από τη χώρα μειώνοντας τα αποθέματα ΑΞΕ στη χώρα από 40.194 εκ. € το 2019, σε 31.849 εκ. € το 2020, σημειώνοντας μία μείωση κατά 21% περίπου, που εν μέρει αποκαταστάθηκε το 2021 (37.182 εκ. €).

Ως εκ τούτου, η αύξηση των ΑΞΕ αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μία διόρθωση μετά τις τεράστιες απώλειες κατά τη διάρκεια της πανδημίας … και της αποεπένδυσης που συντελέστηκε κατά τη διάρκεια των μνημονίων.

 

 

3. ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜμΕ

 

Το γεγονός ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των επιχειρήσεων χρηματοδοτεί τις επενδύσεις με ίδια κεφάλαια, διαμορφώνει ένα πλαίσιο αυξημένης ευαλωτότητας απέναντι σε αλλαγές του οικονομικού περιβάλλοντος, δεδομένου ότι μια πιθανή έλλειψη ρευστότητας (π.χ. λόγω πανδημίας ή ενεργειακής κρίσης) επιδρά άμεσα στη δυνατότητα των επιχειρήσεων να σχεδιάσουν και να πραγματοποιήσουν νέες επενδύσεις.

 

Επιπλέον, για το μεγαλύτερο μέρος των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων οι επενδύσεις που έγιναν τόσο το δεύτερο εξάμηνο του 2021 όσο και το πρώτο εξάμηνο του 2022, αποτελούν, για την πλειονότητα των επιχειρήσεων, τις απολύτως απαραίτητες, χαμηλού κόστους, επενδύσεις σε τεχνολογικό εξοπλισμό και ψηφιακά συστήματα προκειμένου να μπορέσει να ακολουθήσει τον επιταχυνόμενο ψηφιακό μετασχηματισμό ο οποίος συντελείται μετά την πανδημία.

 

 

4. ΑΝΕΡΓΙΑ – ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

 

Εξακολουθούμε να έχουμε υπερδιπλάσιο ποσοστό ανεργίας σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ το οποίο το 2021 ανερχόταν στο 7%.

Σε σχέση με τις χώρες PIIGS που είχαν χτυπηθεί σφοδρά από την κρίση του 2008, η Ελλάδα και η Ισπανία είναι οι μόνες που έχουν τόσο υψηλά ποσοστά ανεργίας.

Ο δυισμός μεταξύ πολύ μικρών και μεγαλύτερων επιχειρήσεων είναι και στο πεδίο της απασχόλησης εμφανής καθώς οι πολύ μικρές επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών έως 50.000 € και όσες διατηρούν προσωπικό από 1 έως 4 άτομα παρουσίασαν αρνητικό ισοζύγιο απασχόλησης έναντι των υπόλοιπων επιχειρήσεων οι οποίες σε γενικές γραμμές παρουσίασαν θετικό ισοζύγιο.

 

 

5. ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΜμΕ

 

O κύκλος εργασιών των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, τόσο το δεύτερο εξάμηνο του 2021, όσο και το πρώτο εξάμηνο του 2022 δεν μεταβλήθηκε σημαντικά.

Ωστόσο, τα στοιχεία που καταγράφηκαν δεν προσέγγισαν εκείνα της προ πανδημικής περιόδου.

Ειδικότερα σχεδόν 1 στις 2 μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις κατέγραψαν μείωση του κύκλου εργασιών τους τόσο το δεύτερο εξάμηνο του 2021 όσο και το πρώτο εξάμηνο του 2022, με μεσοσταθμική μείωση ανά εξάμηνο περίπου 34%.

Από την άλλη μεριά σχεδόν 1 στις 4 μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις κατέγραψαν αύξηση του κύκλου εργασιών και στα δυο εξάμηνα, με μεσοσταθμική αύξηση ανά εξάμηνο περίπου 23%.

 

Παρατηρήθηκε επίσης πως … οι μεγαλύτερες με βάση τον κύκλο εργασιών και τον αριθμό εργαζομένων επιχειρήσεις παρουσίασαν σαφώς καλύτερα στοιχεία σε σχέση με το πώς εξελίχθηκε ο κύκλος εργασιών τους το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και το πρώτο εξάμηνο του 2022, σε αντίθεση με τις μικρότερες επιχειρήσεις και τους αυτοαπασχολούμενους – ελεύθερους επαγγελματίες, οι οποίες συνέχισαν να καταγράφουν σοβαρές απώλειες.

 

 

 

6. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ / ΟΦΕΙΛΕΣ ΜμΕ

 

Σχεδόν 1 στις 2 μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις (47,3%) φαίνεται πως είχαν τουλάχιστον μία ληξιπρόθεσμη οφειλή, όταν το πρώτο εξάμηνο του 2021 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 43,3% και προ πανδημίας 38,7%.

Με άλλα λόγια, προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι επιχειρήσεις με ληξιπρόθεσμες οφειλές αυξήθηκαν κατά σχεδόν 9 ποσοστιαίες μονάδες.

 

 

7. ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

 

Σε επίπεδο ενσωμάτωσης ψηφιακών τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις (απασχόληση 10 άτομα και άνω), βάσει του Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) και τα πρόσφατα στοιχεία του 2022, η Ελλάδα κατατάσσεται 25η μεταξύ των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), με μόνο το 39% των ΜμΕ παρουσιάζουν τουλάχιστον βασικό επίπεδο ψηφιακής έντασης έναντι 55 % που είναι ο μέσος όρος της ΕΕ.

 

 

8. ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ

 

Όσον αφορά στα επιτόκια δανεισμού, από τον Αύγουστο του 2022 βλέπουμε μία οριακή αύξησή τους τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις επιχειρήσεις.

Κάτι που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι τα επιτόκια δανεισμού είναι σημαντικά υψηλότερα για τους αυτοαπασχολούμενους, τους αγρότες και τις ατομικές επιχειρήσεις, σε σχέση με τις υπόλοιπες μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, με τις πρώτες να δανείζονται με έως και με 2,5% υψηλότερο επιτόκιο από τις δεύτερες, … δηλαδή ακριβότερο κόστος δανεισμού για τις μικρές επιχειρήσεις σε σχέση με τις μεγαλύτερες.

 

 

 

9. ΣΧΕΣΗ ΧΡΕΟΥΣ προς ΑΕΠ

 

Ως ποσοστό του ΑΕΠ, το ενοποιημένο χρέος της Γενικής Κυβέρνησης διαμορφώθηκε στο 182,1% το 2^ο τρίμηνο του 2022 διανύοντας μία σύντομη πορεία αποκλιμάκωσης μετά το ιστορικό μέγιστο του 209,3% κατά το 1ο τρίμηνο του 2021.

Η Ελλάδα είναι με μεγάλη διαφορά η πιο υπερχρεωμένη χώρα στην ΕΕ (δεύτερη είναι η Ιταλία με 150,2% και Τρίτη η Πορτογαλία με 123,4%), ενώ με βάση τα επίπεδα χρέους, κατά το 2021 είναι η 4^η πιο υπερχρεωμένη χώρα στον κόσμο, μετά την Ιαπωνία (263,9%), τη Βενεζουέλα (240,5%) και το Σουδάν (189,5%).

 

 

10. ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ των ΜμΕ

 

Όσον αφορά τις προσδοκίες των ελληνικών ΜμΕ, από την έναρξη του 2022, κατέγραψαν φθίνουσα πορεία. Ο δείκτης προσδοκιών των ΜμΕ, υποχώρησε στις 48 μονάδες, δηλαδή στα επίπεδα του 2017 όταν η οικονομία βίωνε ακόμα τις επιπτώσεις της κρίσης χρέους και των capital controls.

 

Δεδομένης της αβεβαιότητας που κυριαρχεί λόγω των δυσμενών συνεπειών οι οποίες προκαλούνται κυρίως από τις πληθωριστικές πιέσεις, οι προσδοκίες που διατηρούνται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα ενδέχεται να αποτελούν πρόδρομη ένδειξη εισδοχής της ελληνικής οικονομίας σε κατάσταση στασιμοπληθωρισμού.

 

 

11. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ

 

Η τελευταία κρίση έχει επιφέρει ακόμα μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση στις κοινωνίες και μάλιστα στα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα τα οποία μαζί με τα μεσαία στρώματα καλούνται να χρεωθούν αποκλειστικά το κόστος σε αντίθεση με τους οικονομικά ισχυρούς οι οποίοι ζουν σε μια περίοδο με νέες ευκαιρίες για αύξηση του πλουτισμού.

 

 

 

12. ΓΕΝΙΚΑ

 

Παρά το οτι «δεν είναι καλή εποχή για προβλέψεις ιδιαίτερα για τις μελλοντικές εξελίξεις των μακροοικονομικών μεταβλητών της ελληνικής οικονομίας, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι ο πληθωρισμός και οι υψηλές τιμές θα συνεχίσουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η εμπειρία της δεκαετίας του 1970 και του 1980 δείχνει ότι όταν ενεργοποιηθούν οι πληθωριστικές προσδοκίες στην ελληνική οικονομία τότε χρειάζεται σημαντικό χρονικό διάστημα για να αμβλυνθούν.

Στην περίπτωση δε όπου η επιβάρυνση της οικονομίας από τον πληθωρισμό προκαλέσει και ύφεση τότε πράγματι θα μιλάμε για στασιμοπληθωρισμό όμοιο με αυτόν της δεκαετίας του 1970.

 

———-

 

Γίνεται αντιληπτό από τα προηγούμενα και συμφωνώ με το συμπέρασμα της Έκθεσης, ότι η ελληνική οικονομία εισέρχεται σε αχαρτογράφητα νερά όπου οι τετριμμένες συνταγές αντιμετώπισης ίσως να μην επαρκούν.

 

Όμως, σημαντικό ρόλο παίζει και η πολιτική βούληση. Γιατί, μας ανησυχεί ιδιαίτερα το οτι όλα αυτά τα προβλήματα των ΜμΕ, φαίνεται να μην τυγχάνουν της προσοχής των αρμοδίων της κυβέρνησης, που εδώ και 3,5 χρόνια με δική της ευθύνη έχει αφήσει αβοήθητους δεκάδες χιλιάδες μικρομεσαίους.

 

Είναι βέβαιο οτι τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης θα αποτελούσαν μιά καλή ευκαιρία για την ενίσχυση των ΜμΕ, ωστόσο, η κυβέρνηση επέλεξε η πρόσβαση στα κονδύλια να γίνεται μέσω του τραπεζικού τομέα, οπότε ουσιαστικά αποκλείει τη συντριπτική πλειοψηφία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Δεν είναι λίγες οι δημόσιες δηλώσεις των αρμοδίων υπουργών οτι μόνο όσες επιχειρήσεις πληρούν τα αυστηρά τραπεζικά κριτήρια θα έχουν τη δυνατότητα λήψης δανείων.

 

Κλείνοντας, συγχαίρω το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ που διαχρονικά προσπαθεί για την ανάδειξη των ΜμΕ, που άλλωστε στηρίζουν την ελληνική οικονομία και προς το σκοπό αυτό επιμένει στην ποιοτική επιστημονική έρευνα και στις τεκμηριωμένες προτάσεις του, συμβάλλοντας σημαντικά στο δημόσιο διάλογο.

 

Ευχαριστώ πολύ.