Επισιτιστική ασφάλεια και επάρκεια σε περιόδους αβεβαιότητας-ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ AGRIBUSINESS FORUM

Οι αλλεπάλληλες κρίσεις που έχουμε περάσει τα τελευταία χρόνια  θα έπρεπε οπωσδήποτε να μας έχουν κάνει όλους πολύ προσεκτικούς – πολίτες, θεσμούς, πολιτικούς, κόμματα, τοπική αυτοδιοίκηση, κυβερνήσεις – και κυρίως προνοητικούς.

Κρίσεις όπως  η οικονομική  και η πανδημική, αλλά και η κλιματική αλλαγή με την περιβαλλοντική διακινδύνευση και τις μεγάλες φυσικές καταστροφές, ως και τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία.

Και θα έπρεπε να είμαστε πιο προνοητικοί γιατί όλα τα παραπάνω συνδέονται άμεσα με την διατροφή και την επισιτιστική αλυσίδα, την ενέργεια, την υγεία αλλά και τη διαχείριση των φυσικών πόρων, δηλαδή με την ίδια την επιβίωσή μας.

Στην πραγματικότητα, οι κρίσεις αυτές ήρθαν να μας υπενθυμίσουν τα όρια που έχουμε ως κοινωνίες, οικονομικά συστήματα, συστήματα υγείας, κράτη και υπερεθνικοί οργανισμοί, με την ανάγκη δημιουργίας νέων θεσμών που στηρίζονται στην αλληλεγγύη και την προνοητικότητα.

Και αυτό γιατί είδαμε στις περιόδους κρίσης να αναπτύσσεται ένα κίνημα επισιτιστικού εθνικισμού, με χώρες προμηθευτές να περιορίζουν τις εξαγωγές για να εξασφαλίσουν την διατροφική επάρκεια στη χώρα τους. Δεν περιμέναμε να το δούμε και όμως το ζήσαμε.

Τον κίνδυνο αυτό πιστοποιεί και η σημερινή συνάντηση Γκουτέρες-Λαβρόφ, στο περιθώριο της G20, λίγο πριν από τη λήξη της συμφωνίας για την εξαγωγή των Ουκρανικών σιτηρών.

Ήρθαν οι κρίσεις να μας υπενθυμίσουν  – όσο και αν κάποιοι ιδεοληπτικά αντιστέκονται σε αυτό – τον ρόλο του κράτους ως τελευταίου αλλά μεγάλου εγγυητή της ασφάλειας, της κοινωνικής ισορροπίας και της περιβαλλοντικής προστασίας.

Η βιωσιμότητα στοχεύει, λοιπόν, στο καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το φυσικό περιβάλλον και στηρίζεται σε τρεις πυλώνες : την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον, γι’ αυτό και συνδυάζεται με την κυκλική οικονομία και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Μιλάμε για ένα νέο οικονομικό μοντέλο που περιορίζει τα απόβλητα, μειώνει την ανάγκη για νέους πόρους που πρέπει να αντληθούν και αναβαθμίζει το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, μέσω της ευφυέστερης χρήσης των πόρων.

Άλλωστε, οι στρατηγικές και οι δράσεις για την πράσινη ανάπτυξη, που βρίσκονται στο επίκεντρο τόσο στην Ευρώπη όσο και στη χώρα μας, επιδιώκουν τη στροφή προς μια περισσότερο πράσινη και ψηφιακή γεωργία, ανθεκτική σε κρίσεις, με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Σηματοδοτούν ουσιαστικά τον αναπροσανατολισμό του παραγωγικού και αναπτυξιακού μοντέλου, ενώ ταυτόχρονα καθορίζουν το μέλλον τόσο των ίδιων των παραγωγών, όσο και των αγροτικών μας περιοχών.

Ένα  νέο πλαίσιο που επιχειρεί να διασφαλίσει ότι η επιδιωκόμενη μετάβαση θα γίνει με τρόπο βιώσιμο, δίκαιο, διαφανή, αποτελεσματικό και ισόρροπο, με όρους που εγγυώνται:

• την επισιτιστική επάρκεια και διατροφική ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
• την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, υψηλής διατροφικής αξίας,
• τη συμμετοχή όλων των κρίκων της αγροεφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και του συνόλου των κατοίκων της υπαίθρου Γενικότερα, η μετάβαση στην κυκλική οικονομία έχει τη δυνατότητα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να παράγει καθαρό οικονομικό όφελος ύψους 1,8 τρισ. € έως το 2030 και να αποφέρει έως και 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας στην Ε.Ε.

Η βιωσιμότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας, η οποία – όπως φάνηκε και σε πρόσφατη έρευνα της ΕΥ – αναδεικνύεται σε βασική προτεραιότητα των επιχειρήσεων, συνδέεται με τον συνολικό κύκλο ζωής των αγαθών και των υπηρεσιών, την ορθή διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την ενσωμάτωση των αρχών της αειφορίας.

Έργο δύσκολο στις μέρες μας, γιατί είναι αλήθεια ότι η ιδιαίτερα μεγάλη πίεση που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια στις μεταφορές επηρέασε την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, καθιστώντας δύσκολη την επαναφορά του συστήματος στην κανονικότητα.

Με δεδομένη, επιπρόσθετα και την εκρηκτική αύξηση των ναύλων και την υπερφόρτωση των λιμανιών, η διαχείριση των μεταφορικών αλυσίδων αποτελεί ένα επιπλέον πρόβλημα που πρέπει να λυθεί.

Άλλωστε, σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, όπου εντείνονται οι ανησυχίες για την ασφάλεια και την υγιεινή των εργαζομένων, τις ελλείψεις πρώτων υλών, τις διεθνείς συγκρούσεις και τις περιβαλλοντικές καταστροφές, η βιωσιμότητα αναδεικνύεται σε κυρίαρχο κριτήριο αξιολόγησης των προμηθευτών για τις μεγάλες επιχειρήσεις παγκοσμίως.

Πλέον, οι επιδόσεις σε θέματα βιωσιμότητας αποκτούν αυξανόμενη βαρύτητα και καθίστανται εξίσου σημαντικοί παράγοντες επιτυχίας, όπως η σχέση ποιότητας-τιμής προϊόντων και υπηρεσιών, η αξιοπιστία και η ταχύτητα απόκρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Αν και διαφοροποιούνται σημαντικά ανάλογα με το εύρος, τον τομέα δραστηριοποίησης, τη γεωγραφική περιοχή και την εταιρική τους κουλτούρα, οι επιχειρήσεις σήμερα έχουν στη διάθεσή τους ένα σύνολο τεχνολογικών λύσεων και θέτουν στόχους για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και της υπευθυνότητας της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Όσες επιχειρήσεις θα λειτουργούν πλέον με όρους βιώσιμης ανάπτυξης και υιοθετούν δράσεις αειφορίας με έμφαση στο περιβάλλον (π.χ. υπολογισμός ανθρακικού αποτυπώματος, χρήση φιλικού προς το περιβάλλον στόλου οχημάτων, κτλ.) και τη μείωση του περιβαλλοντικού τους αντικτύπου, είναι βέβαιο ότι θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους, θα μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος, θα προωθήσουν την καινοτομία, θα αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και θα ενισχύσουν το brand τους.

Σήμερα, τα θέματα βιωσιμότητας αποτελούν βασική προτεραιότητα τόσο σε πολιτικό και κοινωνικό, όσο και επιχειρηματικό επίπεδο.

Οι ώριμες επιχειρήσεις- πέραν των τακτικών ελέγχων και αξιολογήσεων-επενδύουν στην εκπαίδευση και σε συστήματα επιβράβευσης των προμηθευτών.

Και όσες επιχειρήσεις έχουν εντάξει πλήρως τη βιωσιμότητα στη δράση τους προσαρμόζουν τη δράση τους στις περιοχές όπου παράγουν ή αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες, ενώ ,συνήθως,  απολαμβάνουν στήριξη από την εκτελεστική ηγεσία.

Στη, δε, επόμενη μέρα, ζητούμενο είναι η υιοθέτηση μίας προσέγγισης ικανής να περιορίσει τον κίνδυνο για την κοινωνία και τα συνακόλουθα κόστη για τις επιχειρήσεις.

Εξ΄όσων γνωρίζουμε, μέσα στο 2022 αναμένονται αποφάσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σχετικά με τη διαχείριση των εφοδιαστικών αλυσίδων και σε ό,τι αφορά την υποχρέωση δημοσιοποίησης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών και πληροφοριών βιωσιμότητας.

Όπως είναι γνωστό, στη χώρα μας η πλειονότητα των επιχειρήσεων που αποτελούν τις εφοδιαστικές αλυσίδες είναι μικρομεσαίες.

Χρειάζονται, επομένως, ολοκληρωμένη στήριξη μέσω εκπαίδευσης, βασικής καθοδήγησης, καθώς και εφαρμογή εργαλείων προκειμένου να υιοθετήσουν τις αναγκαίες πολιτικές βιωσιμότητας.

Επίσης, θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη σε κάθε σχεδιασμό θέματα ουσιώδη για τη βιωσιμότητα αλλά και την ανθεκτικότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας, όπως η υγεία και η ασφάλεια στους χώρους εργασίας, η περιβαλλοντική προστασία, οι τοπικές κοινωνίες και οι επιχειρήσεις, η ηθική συμπεριφορά, η συμμόρφωση με το κανονιστικό πλαίσιο και η εταιρική φήμη.

Ως ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής, πάντα αναγνωρίζαμε τον κρίσιμο ρόλο του αγροδιατροφικού τομέα για την παραγωγική ανασυγκρότηση της Ελλάδας και την έξοδο της χώρας από την κρίση, καθώς και τη συμβολή της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της αλιείας στην απασχόληση, στη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής στην ύπαιθρο.

Πάγια θέση μας είναι :

• η αγροτική παραγωγή να είναι φιλική στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, να αποτελεί τη βάση για μια βιώσιμη διατροφική πολιτική με τη χρήση βιολογικών μεθόδων παραγωγής,
• να ενισχυθεί η γεωργία ακριβείας για τη μείωση των φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων,
• να στηριχθεί η διατήρηση και η ποιοτική βελτίωση παραδοσιακών γεωργικών προϊόντων, η ενίσχυση της γονιμότητας των εδαφών και η δημιουργία μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης των αποβλήτων γεωργικών και κτηνοτροφικών μονάδων.
• Να διασφαλιστούν αρδεύσιμα ύδατα για τους σημερινούς αγρότες και τους αγρότες της επόμενης γενιάς

Με στόχο την παραγωγική ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος, προτείνουμε μεσοπρόθεσμα μέτρα, όπως :

• Ενίσχυση και εκσυγχρονισμό του δικτύου υψηλής διασυνδεσιμότητας για την αξιοποίηση της παραγωγής ΑΠΕ από τους αγρότες και τις οργανώσεις τους.
• Συμμετοχή του αγροδιατροφικού τομέα στο πρασίνισμα της παραγωγής και της οικονομίας.
• Προώθηση των βιολογικών καλλιεργειών και μεταφορά πόρων από το ταμείο ρύπων στη γεωργία, για τη θετική της συμβολή στη δέσμευση CO₂ και τη μείωση της Κλιματικής Αλλαγής.
• Ενδυνάμωση και στήριξη της εξωστρέφειας με έμφαση σε συγκεκριμένα ποιοτικά προϊόντα της χώρας (φέτα, ελαιόλαδο, κηπευτικά, φρούτα, γιαούρτι, κρασιά κ.λπ.), ώστε και μέγεθος αγοράς να καλύπτουν και η στήριξή τους να είναι αποτελεσματική.
• Αναδιάταξη των πόρων της ΚΑΠ και του Ταμείου Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας για την παραγωγική αξιοποίηση των πόρων
• Δημιουργία ενός εκτεταμένου δικτύου έξυπνων μικρών ανασχετικών φραγμάτων για τη συγκράτηση των επιφανειακών υδάτων για πολλαπλές χρήσεις.

Ασκούμε ισχυρή κριτική στην Κυβέρνηση για:

• την αντιπαραγωγική αξιοποίηση των πόρων του προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014 – 2020,
• την ανυπαρξία του αναγκαίου διαλόγου κρίσιμου για την εκπόνηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου της νέας ΚΑΠ 2021 – 2027, ενόψει της είσπραξης και αξιοποίησης των κοινοτικών ενισχύσεων  19,3 δις €
• την απουσία εμπροσθοβαρούς αξιοποίησης των πόρων του ταμείου ανάκαμψης, ώστε να υπάρξει στήριξη του αγροτικού κόσμου μετά την πανδημία

Η σημερινή κυβέρνηση αδυνατεί να αντιληφθεί μεταξύ άλλων το ρόλο του σύγχρονου κράτους σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας και της ανάδειξης των κοινωνικών χαρακτηριστικών της αγροτικής ανάπτυξης και επιχειρηματικότητας.

Η ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, βυθισμένη στην εσωστρέφεια, αδυνατεί να επενδύσει στην ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της αλιείας και να στρέψει το ενδιαφέρον τους σε πρακτικές βιωσιμότητας που θα θωρακίζουν και την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας.

Η αλλαγή φιλοσοφίας για τον αγροδιατροφικό τομέα πρέπει να οδηγεί στην επισιτιστική ασφάλεια και στην προστασία των πόρων, την ίδια στιγμή που θα αποτρέπει τη διεύρυνση των ανισοτήτων στην πρόσβαση σε βασικά αγαθά.

Σήμερα που ο αγροτικός πληθυσμός διαρκώς συρρικνώνεται, οφείλουμε να διασφαλίσουμε τη συστηματική μετάδοση των γνώσεων μέσα από ένα οργανωμένο σύστημα γεωργικής εκπαίδευσης, κατάρτισης, εξειδίκευσης και συνεχούς ανανέωσης της πληροφορίας.

Γιατί η παραγωγική ανασυγκρότηση και η διατροφική ασφάλεια της χώρας δεν μπορεί παρά να περνά από τον εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα στον οποίο πρέπει να επενδύσουμε και να στηριχθούμε.

Και αυτό για εμάς στο ΠΑΣΟΚ, αποτελεί βασική προτεραιότητα.