Ουδέν κρυπτόν υπό τη «Διαύγεια»

Καθώς βρισκόμαστε στο κρισιμότερο σημείο της πρωτοφανούς κρίσης και της, επίσης πρωτοφανούς, προσπάθειας αντιμετώπισής της, αναδύονται στην επιφάνεια πολλαπλά σημάδια που επιδέχονται όμως μία και μοναδική ερμηνεία: Δεν βιώνουμε απλώς μια κρίση αριθμών. Αντιμετωπίζουμε μια κρίση θεσμών.

Γιατί τα επώδυνα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται προκειμένου να αποφύγει η χώρα τη χρεωκοπία δεν επιφέρουν μόνο επιδείνωση της οικονομικής θέσης ενός μεγάλου τμήματος της κοινωνίας: Κλονίζουν βεβαιότητες, σπέρνουν αμφιβολία, γεννούν ανασφάλεια, σωρεύουν φορτίσεις αρνητικές, πυροδοτούν εντάσεις, δημιουργούν συνθήκες ολικής αμφισβήτησης του πολιτικού και διοικητικού συστήματος. Μάλιστα το μέγεθος της αμφισβήτησης κλιμακώνεται με γεωμετρικό τρόπο τόσο, που φτάνει στα επικίνδυνα όρια της χυδαίας απαξίωσης συλλήβδην του πολιτικού κόσμου, των θεσμών, των αρχών και των πολιτειακών λειτουργιών.

Σε αυτό το κλίμα εντάσσεται και η διάχυση της δημόσιας διαφθοράς, σε σημείο τέτοιο που η Ελλάδα να εμφανίζεται σε θέσεις ιδιαίτερα ψηλές στους πίνακες των δεικτών διαφθοράς. Και στον όρο δημόσια διαφθορά, περιλαμβάνεται οπωσδήποτε η κατάχρηση της δημόσιας εξουσίας, που με εν κρυπτώ διοικητικές ενέργειες και «αόρατες» διοικητικές πράξεις καλείται να εξυπηρετήσει σκοτεινές επιδιώξεις και σκοπούς πονηρούς. Τα αποτελέσματα δεν είναι μόνο σκάνδαλα, κακοδιοίκηση και καχυποψία των πολιτών απέναντι στο κράτος, δεν είναι μόνο προνομιακές σχέσεις και πελατειακές εξαρτήσεις, αλλά και μοιραία σοβαρότατες συνέπειες στην οικονομία αφού δρα ανασταλτικά στην προσέλκυση επενδύσεων, δημιουργεί στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό και ευνοεί την παραοικονομία, αποστερώντας πόρους και στερώντας πολύτιμο εισόδημα από το παραγόμενο τελικό προϊόν.

Κοινή συνισταμένη όλων αυτών, η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να αναχαιτίσει με τρόπο αποτελεσματικό τη διαβρωτική διαφθορά, να στεγανοποιήσει τα διαμερίσματα του διοικητικού σκάφους από την πλημμυρίδα της, να το οδηγήσει σε ασφαλή περιβάλλοντα που δεν περιορίζονται από ομιχλώδη περιρρέουσα ατμόσφαιρα αλλά ορίζονται από καθαρούς κανόνες, διαφανείς διαδικασίες και διαυγές ευρύτερο πλαίσιο.

Η απάντηση σε αυτήν την νοσηρή ατμόσφαιρα, δεν μπορεί παρά να είναι πολιτική. Δεν μπορεί παρά να συνίσταται σε ενέργειες που θα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα εν τη γενέσει του. Σύμφωνα με την διοικητική επιστήμη, για να είναι αποτελεσματική η λύση ενός προβλήματος οφείλει να είναι τόσο περίπλοκη, όσο και οι αιτίες που το δημιούργησαν. Έτσι και οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες αναπτύσσονται και εξελίσσονται σε πολλαπλά επίπεδα, αποκόπτοντας σταδιακά τον ομφάλιο λώρο της υπερτροφικής και παρασιτικής διαφθοράς από το σώμα της Δημόσιας Διοίκησης.

Το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης ακολουθεί πιστά ακριβώς αυτήν την αρχή: Οι νόμοι για την καθολική υπαγωγή των προσλήψεων του Δημοσίου Τομέα στο ΑΣΕΠ και για τις κρίσεις των προϊσταμένων στο Δημόσιο έστειλαν ξεκάθαρα το μήνυμα μιας κυβέρνησης αποφασισμένης να αποτινάξει πελατειακές λογικές, ρουσφετολογικές σχέσεις, ομηρίες και εμπόριο ελπίδων. Το σχέδιο «Καλλικράτης» ακολουθεί την ίδια λογική, καθώς χαράσσει ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας της Αυτοδιοίκησης και μια νέα σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ κεντρικής και αποκεντρωμένης Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Και τώρα, το σχέδιο «Διαύγεια», ενσωματώνει μια πρωτοφανή για τα ελληνικά – και όχι μόνο – δεδομένα καινοτομία: Όλες οι αποφάσεις, όλων των βαθμίδων της Διοίκησης και της Αυτοδιοίκησης, αναρτώνται υποχρεωτικά στο διαδίκτυο. Αποφάσεις του Πρωθυπουργού, των Υπουργών και Υφυπουργών, Γενικών και Ειδικών Γραμματέων, Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, ΟΤΑ, Ανεξάρτητων και Ρυθμιστικών Αρχών, είναι άμεσα προσβάσιμες  από όποιον πολίτη επιθυμεί να ενημερωθεί. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, η ανάρτηση αυτή συνιστά ουσιώδη τύπο ώστε να καταστούν οι πράξεις εκτελεστές.

Πέρα από την προφανή, όσο και πρωτοφανή συμβολή της «Διαύγειας» στην απόλαυση θεμελιωδών συνταγματικών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας, της ισότητας, της πληροφόρησης, το πρωτοποριακό αυτό νομοθέτημα έχει μια πολύπλευρη στόχευση:

Πρώτος στόχος, η καταπολέμηση της διαφθοράς που, όπως καταγράφει ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης στην Ετήσια Έκθεσή του, διατρέχει όλο το φάσμα του Δημόσιου Τομέα. Δεύτερος, η ενίσχυση του προληπτικού αντί του κατασταλτικού ελέγχου, μέσω της ευθύνης των διοικητικών οργάνων (αρχή της πρόληψης). Τρίτος στόχος, η προστασία του πολύτιμου δημοσίου χρήματος, αφού θα πρέπει να εξηγείται η χρησιμότητα και του τελευταίου ευρώ που θα δαπανείται. Και τέταρτος στόχος, ο περιορισμός της παραπληροφόρησης, της παραφιλολογίας, της ανεύθυνης και καταστροφικής φημολογίας που δηλητηριάζει τον δημόσιο βίο και κλονίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών όχι μόνο προς τους θεσμούς, αλλά και προς τα πρόσωπα της Διοίκησης και της πολιτικής.

Με τη «Διαύγεια» επίσης, το Εθνικό Τυπογραφείο αποκτά ενισχυμένο ρόλο, αφού για πρώτη φορά όλες οι Αποφάσεις προσφέρονται δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή στους πολίτες. Το γνωστό μας γραφειοκρατικό «χαρτοβασίλειο» δίνει τη θέση του σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου, που σέβεται, λογοδοτεί και πληροφορεί τον πολίτη για τις πράξεις του.

Πρόκειται αναμφίβολα για ένα νόμο σταθμό στην ιστορία της Δημόσιας Διοίκησης.

Γιατί δείχνει ότι το ελληνικό κράτος επιχειρεί οριστική ρήξη με την ιστορική παράδοση του αυταρχισμού, της αδιαφάνειας, του δεσποτισμού, του κομματισμού, της μυστικοπάθειας, του πολιτικού φεουδαρχισμού.

Γιατί δείχνει ότι η ελληνική Δημόσια Διοίκηση έχει δυνάμεις, είναι ικανή να δημιουργεί καινοτομία και να βρίσκεται στην διεθνή πρωτοπορία προς όφελος των πολιτών, όπως έχει αποδείξει με τις βέλτιστες πρακτικές των ΚΕΠ ή με τη  δημιουργία των ΚΑΠΗ παλαιότερα.

Γιατί δείχνει ότι η ελληνική πολιτική και θεσμική κουλτούρα όχι μόνο πρέπει, αλλά μπορεί και, κυρίως, έχει τη βούληση και την αποφασιστικότητα να αλλάξει.

Με τη «Διαύγεια» το ελληνικό κράτος δημιουργεί ένα πολύτιμο κεκτημένο για την ψηφιακή δημοκρατία. Επιχειρεί μια δυναμική μετάβαση, δημιουργεί την ελπίδα και την προσδοκία στους Έλληνες πολίτες ότι μπορούν να στηρίζονται σε μια σχέση εμπιστοσύνης, μπορούν να πιστεύουν στη Δημόσια Διοίκηση και τελικά στις ίδιες τους τις δυνάμεις για την έξοδο από την κρίση και ένα καλύτερο αύριο.