ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΤΡΙΝΗΣ: «20 ερωτήματα για το νέο Πτωχευτικό που αφορούν τους δανειολήπτες»

20 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΕΣ
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Χρειάζεται νέο πτωχευτικό πλαίσιο στη χώρα;
Σίγουρα ναι. Είναι απαραίτητο ένα σύγχρονο πλαίσιο για την έγκαιρη προειδοποίηση, τη ρύθμιση οφειλών, την αναδιάρθρωση των βιώσιμων επιχειρήσεων και την γρήγορη εκκαθάριση των μη βιώσιμων επιχειρήσεων.
2. Πετυχαίνει τους στόχους το πτωχευτικό της κυβέρνησης;
Δυστυχώς, όχι. Αντί να ενισχύει το δίπολο ‘’εξυγίανση για τις βιώσιμες-εκκαθάριση για τις μη βιώσιμες’’ το νομοσχέδιο θεσπίζει κυρίως κίνητρα για τη διευκόλυνση της πτώχευσης αντί της εξυγίανσης, ενώ από τους θεσμούς δεύτερης ευκαιρίας διατηρεί μόνο την απαλλαγή που έρχεται μετά από 3-4 χρόνια στην καλύτερη περίπτωση
3. Έγινε ο απαραίτητος διάλογος για ένα τόσο σημαντικό νομοσχέδιο;
Όχι. Η κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση του Κινήματος Αλλαγής τον Μαϊο του 2020 για σύσταση διακομματικής επιτροπής της Βουλής για την προστασία της πρώτης κατοικίας και ένα σύγχρονο πτωχευτικό πλαίσιο. Την πρόταση αποδέχθηκαν όλα τα κόμματα, πλην της Νέας Δημοκρατίας. Επιπλέον, δε συγκροτήθηκε νομοπαρασκευαστική επιτροπή από καθηγητές Πανεπιστημίου, δικαστικούς και έγκριτους επιστήμονες, όπως συνήθως γίνεται κατά την προπαρασκευή τόσο σημαντικών νομοθετημάτων-κωδίκων. Ακόμα όμως και τα πολυάριθμα σχόλια της δημόσιας διαβούλευσης, δε μετέβαλαν την ουσία και τις διατάξεις του τελικού νομοσχεδίου
ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
4. Τι χρειάζεται να γίνει για να στηριχθούν και να εξυγιανθούν οι επιχειρήσεις;
Τα Επιμελητήρια πρέπει να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην κατεύθυνση της έγκαιρης προειδοποίησης και της αναδιάρθρωσης, με συμβουλευτικές υπηρεσίες και ειδικά κέντρα που θα στελεχώσει. Επίσης, ένας οργανισμός μετασχηματισμού επιχειρήσεων (ο οποίος θα μπορούσε να λειτουργήσει και εντός της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους) θα προωθούσε αποτελεσματικά την εξωδικαστική λύση.
5. Μπορούν να διασωθούν οι επιχειρηματίες με οφειλές από το παρελθόν;
Υπάρχουν στρατηγικοί κακοπληρωτές και επιχειρήσεις που δεν είναι βιώσιμες και λειτουργούν εις βάρος της υγιούς επιχειρηματικότητας. Υπάρχουν, όμως, πολλοί έντιμοι επιχειρηματίες που είναι ‘’αφερέγγυοι’’ λόγω αντικειμενικών καταστάσεων, αναζητούν μια δεύτερη ευκαιρία και πρέπει να στηριχθούν για να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους και να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας. Αρκεί να στηριχθούν έγκαιρα και στην κατεύθυνση της αναδιάρθρωσης και όχι να οδηγηθούν νομοτελειακά στην πτώχευση, όπως προκρίνει το νομοσχέδιο της κυβέρνησης.
ΤΙ ΝΕΟ ΦΕΡΝΕΙ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ
6. Αφού το νομοσχέδιο ενσωματώνει την ευρωπαϊκή οδηγία δεν υιοθετεί τις ανάλογες πρακτικές στην Ευρώπη;
Όχι ακριβώς. Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Γερμανία) οι οφειλέτες τίθενται στο επίκεντρο της προστασίας και προκρίνεται η εξυγίανση και η αναδιάρθρωση αντί των μαζικών πτωχεύσεων. Στο άρθρο 23 της οδηγίας, μάλιστα, προβλέπεται η δυνατότητα εξαίρεσης της κύριας κατοικίας του εμπόρου από τη ρευστοποίηση! Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση φέρνει ένα νομοσχέδιο προασανατολισμένο στην πτώχευση.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην αρχική μορφή του νομοσχεδίου προηγούνταν οι διατάξεις της πτώχευσης και έπονταν οι διατάξεις προειδοποίησης και αναδιάρθρωσης!
7. Είναι σημαντικό ότι το νομοσχέδιο θεσπίζει την έγκαιρη προειδοποίηση των επιχειρήσεων για 1η φορά;
Ναι, αλλά το εντάσσει χωρίς να το στηρίζει. Στις λιγοστές διατάξεις του νομοσχεδίου (4 συνολικά) η κυβέρνηση:
– Δε θεσπίζει εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης
– Στέλνει τις επιχειρήσεις στα επιμελητήρια χωρίς έγκαιρη προετοιμασία
– Δε διασφαλίζει συμβουλευτικές υπηρεσίες
– Δε λαμβάνει υπόψη ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις δεν αντέχουν το υψηλό κόστος αναδιάρθρωσης
ΕΝΙΑΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΟΦΕΙΛΕΤΩΝ
8. Είναι λογικό να ενοποιείται το πλαίσιο για την πτώχευση φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων;
Τα τελευταία χρόνια, οι 9 από τις 11 ευρωπαϊκές χώρες έχουν εισαγάγει ξεχωριστό πλαίσιο για την πτώχευση φυσικών προσώπων. Απαιτούνται προσαρμογές για την ιδιότητα του μη έμπορου οφειλέτη (νοικοκυριά).
‘’ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ’’
Ν.3869/2010
9. Προστατεύθηκαν τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά τόσα χρόνια;
Προστατεύθηκαν με το Ν.3869/10 της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ (γνωστός ως ‘’νόμος Κατσέλη’’), παρά την έντονη αντίδραση τότε.
10. Ισχύει το επιχείρημα της κυβέρνησης ότι ο Ν.3869/10 ήταν για τους ‘’μπαταχτσήδες’’;
Για να υπαχθεί κάποιος στη δικαστική προστασία του 3869/10 απαιτείτο δικαστική απόφαση, η οποία έκρινε ότι συντρέχουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις. Η Νέα Δημοκρατία με το Ν.4161/2013 (με υπογραφή Κωστή Χατζηδάκη) αλλοίωσε το νόμο 3869, ώστε με μια απλή αίτηση ο οφειλέτης αυτόματα να παίρνει δικαστική προστασία (αναστολή), χωρίς να εξετάζονται οι αντικειμενικές προϋποθέσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γίνει κατάχρηση και να ανοίξει κερκόπορτα για τους ‘’μπαταχτσήδες’’
11. Το νέο πτωχευτικό επηρεάζει όσους έχουν υπαχθεί στο Ν.3869/10 (νόμο Κατσέλη);
Με τη διάταξη του άρθρου 86 δίνεται η δυνατότητα στους πιστωτές να λάβουν προληπτικά μέτρα και να καταργήσουν τα μέτρα προστασίας που έχει κερδίσει ένας δανειολήπτης με απόφαση δικαστηρίου βάσει του 3869/10, αλλά και τις εκκρεμείς υποθέσεις. Πρακτικά, όσοι έχουν ενταχθεί στο ‘’νόμο Κατσέλη’’ απειλούνται.
ΤΙ ΕΚΑΝΕ Ο ΣΥΡΙΖΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ
12. Οι νόμοι του ΣΥΡΙΖΑ για την πρώτη κατοικία και τον εξωδικαστικό συμβιβασμό δεν πέτυχαν;
Απολύτως όχι. Ο ΣΥΡΙΖΑ δε ψήφισε το Ν.3869/10 και τον κατήργησε με το Ν.4605/19, τον οποίο ‘’υιοθέτησε’’ και η κυβέρνηση της Ν.Δ. πριν ομολογήσει την αποτυχία του.
Στο θέμα της προστασίας της πρώτης κατοικίας με το νόμο του ΣΥΡΙΖΑ (4605/19) έγιναν σε 1,5 χρόνο 7000 αιτήσεις και λιγότερες από 4000 ρυθμίσεις σε μια περίμετρο 90-100.000 οφειλετών. Στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού εντάχθηκαν όλες και όλες 2200 επιχειρήσεις.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ-ΓΕΦΥΡΑ
13. Οι αδύναμοι δανειολήπτες ωφελούνται από το πρόγραμμα- Γέφυρα;
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν στοιχεία για τις ρυθμίσεις που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ τραπεζών-δανειοληπτών, ώστε να επιδοτηθούν από τη ‘’ Γέφυρα’’. Το μόνο στοιχείο που έχει ανακοινωθεί (πέραν των αιτήσεων) είναι ότι αντί για τα αρχικά 518 εκατ. ευρώ (για 2 μήνες λειτουργίας του προγράμματος) η κυβέρνηση τώρα υπολογίζει 388 εκατ. ευρώ (για 3ή και περισσότερους μήνες λειτουργίας του προγράμματος). Άρα, η ίδια η κυβέρνηση παραδέχεται ότι θα ρυθμιστούν τουλάχιστον 25% λιγότερα δάνεια από την αρχική πρόβλεψη.
14. Τουλάχιστον η ‘’Γέφυρα’’ διασώζει την πρώτη κατοικία;
Οι πλέον αδύναμοι δανειολήπτες, των οποίων τα σπίτια απειλούνται με πλειστηριασμό, αδυνατούν να ρυθμίσουν τα δάνεια και να ενταχθούν στη ‘’Γέφυρα’’, αφού οι τράπεζες ζητούν εφ’ άπαξ καταβολή ποσοστού 2,5-5% του συνόλου του δανείου για να ρυθμίσουν. Σύμφωνα με την έρευνα του ινστιτούτου καταναλωτών της ΓΣΕΕ (προ κορωνοϊού) τα ‘’κόκκινα’’ δάνεια αφορούν το 40% των ανέργων και το 25% των ιδιωτικών υπαλλήλων, οι οποίοι έχουν υποστεί αναστολή εργασίας, απολύσεις και μείωση μισθού.
15. Δεν έχουμε όμως αναστολή πλειστηριασμών μέχρι το τέλος της χρονιάς;
Ναι, γιατί το αποφάσισαν οι τράπεζες και αφορά μόνο τους ευάλωτες δανειολήπτες. Η κυβέρνηση δεν έχει φέρει στη Βουλή σχετική νομοθετική ρύθμιση, όπως κατ’ επανάληψη έχει προτείνει το Κίνημα Αλλαγής. Άρα, η αναστολή πλειστηριασμών δεν είναι κατοχυρωμένη και επαφίεται στη θέληση των τραπεζών.
ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ
16. Με το νέο πτωχευτικό οι οφειλέτες διασώζουν τα σπίτια τους για 12 χρόνια;
Για μια μικρή κατηγορία οφειλετών (μηνιαίο εισόδημα λιγότερα από 900 ευρώ για ένα ζευγάρι) δίνεται η δυνατότητα παραμονής στην κύρια κατοικία τους αντί ενοικίου για 12 χρόνια. Η δυνατότητα αυτή δε δίνεται για όλους όσοι έχουν εμπορική δραστηριότητα. Για όλους όσοι δεν πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια, ρευστοποιείται η περιουσία τους. Σε αρκετές, μάλιστα, περιπτώσεις θα πρέπει να καταβάλλουν το μέρος του μισθού τους που είναι πάνω από τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης (611 ευρώ το μήνα) για να απαλλαγούν.
17. Μπορούν, όμως, οι ευάλωτοι δανειολήπτες να επαναγοράσουν το σπίτι τους μετά από 12 χρόνια;
Ναι, αλλά θα πρέπει να πληρώσουν το σπίτι στο σύνολο της εμπορικής του αξίας (τότε) χωρίς να αφαιρεθούν τα ενοίκια που έχουν καταβληθεί 12 χρόνια. Και αυτό αφορά μόνο τους ευάλωτους δανειολήπτες (μηνιαίο εισόδημα ως 900 ευρώ το ζευγάρι) και όχι τους εμπόρους. Αλήθεια, πόσοι ευάλωτοι δανειολήπτες μπορούν να το κάνουν αυτό;
18. Κινδυνεύουν τα εισοδήματα των δανειοληπτών με το νέο πτωχευτικό;
Εφ’ όσον τα μηνιαία εισοδήματα του υπερβαίνουν τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης (611 ευρώ το μήνα), το υπερβάλλον ποσό περιλαμβάνεται στην πτωχευτική περιουσία και μπορεί να διεκδικηθεί από τους πιστωτές
ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΔΑΝΕΙΩΝ
19. Αφού η κυβέρνηση λέει ότι οι δανειολήπτες ρυθμίζουν απευθείας τα δάνεια με τράπεζες-funds, μήπως δε χρειάζονται τελικά μέτρα προστασίας;
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος εκτιμά ότι τα νέα ‘’κόκκινα’’ δάνεια θα κυμανθούν στα 8-10 δις ευρώ, ενώ σε όσα δάνεια ρυθμίζονται, πολύ μεγάλο ποσοστό ‘’κοκκινίζουν’’ εντός σύντομου χρονικού διαστήματος σύμφωνα με την έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ (Ιούλιος 2020)
20. Με το νέο πτωχευτικό δεν ευνοούνται όλοι από τη δυνατότητα εξωδικαστικής ρύθμισης;
Όχι ακριβώς. Οι πιστωτές (τράπεζες) διατηρούν το δικαίωμα να μην κάνουν καν πρόταση ρύθμισης, δεν υπάρχει μηχανισμός αξιολόγησης της βιωσιμότητας μιας ρύθμισης (πέραν της ηλεκτρονικής πλατφόρμας), ενώ η δυνατότητα 240 δόσεων αφορά μόνο στα χρέη σε εφορία και ταμεία, χωρίς να αποτελεί τη συνήθη προτεινόμενη ρύθμιση στον οφειλέτη.