Ομιλία στην κοινή συνεδρίαση των Επιτροπών του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:

Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,

Θέλω ευθύς εξαρχής να καταστήσω σαφές ότι το ΠΑΣΟΚ προσέρχεται σε αυτή τη συζήτηση με διάθεση συνεννόησης, με πνεύμα συμμετοχής σε μια εθνική προσπάθεια για την προστασία των παιδιών μας, των παιδιών που ζουν και μεγαλώνουν στη χώρα.

Μια προσπάθεια που στόχο έχει την αντιμετώπιση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης των παιδιών, με τρόπο αποφασιστικό και αποτελεσματικό.

Δεν αντιλαμβανόμαστε ούτε τη σημερινή συζήτηση, ούτε το προτεινόμενο Σχέδιο Δράσης με όρους επικαιρότητας, επικοινωνίας ή αντιπερισπασμού.

Και εύχομαι, ελπίζω και πιστεύω ειλικρινά ότι κανείς σε αυτήν εδώ την αίθουσα δεν προσεγγίζει το ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης των παιδιών με όρους κομματικής αντιπαράθεσης ή δημιουργίας εντυπώσεων.

Και δεν θα ασκήσουμε κριτική για την κριτική, η κριτική μας θα είναι γόνιμη και οι προτάσεις μας συγκεκριμένες.

Η θλιβερή ιστορία με τη 12χρονη που αποτέλεσε το θύμα αυτής της τραγικής υπόθεσης, καταφανώς θύμα εκμετάλλευσης, δεν προσφέρεται για επίρριψη ευθυνών για το ποια στελέχη ποιου κόμματος ενέχονται στην νοσηρή αυτή υπόθεση.

Δεν είναι ζήτημα κομματικής αντιπαράθεσης κι ας συνέλθουν επιτέλους κάποιοι που βιάστηκαν να κάνουν αναρτήσεις για να κερδίσουν like στα social media, επενδύοντας σε ανθρώπινα δράματα.

Ανθρώπινα δράματα που δυστυχώς, είναι υπερπολλαπλάσια αυτών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Γιατί η υπόθεση της 12χρονης είναι η κορυφή του παγόβουνου, αφού σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης 1 στα 5 παιδιά υφίσταται κάποιας μορφής σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση, ποσοστό που δυστυχώς μάλλον φαίνεται να έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.

Με τα παιδιά με αναπηρία να διατρέχουν 10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο και τα παιδιά πολύ φτωχών οικογενειών να έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για στήριξη από το κράτος πρόνοιας ώστε να μη γίνουν θύματα.

Μιλάμε, λοιπόν, για ένα ζήτημα που συγκλονίζει όλη την ελληνική κοινωνία και δείχνει το μέγεθος της νοσηρότητας που υπάρχει σε κάποιους ανθρώπους.

Δείχνει το μεγάλο έλλειμμα της κοινωνίας, αλλά και το μεγάλο και διαχρονικό έλλειμμα της πολιτείας να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά αυτά τα φαινόμενα, με τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης να εκτιμάται ότι τετραπλασιάστηκαν στην περίοδο της πανδημίας.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Η κακοποίηση έχει πολλές εκφάνσεις, πολλές προεκτάσεις και γενεσιουργές αιτίες που την τροφοδοτούν.

Η έκταση του φαινομένου απαιτεί ολιστική προσέγγιση και διατομεακή συνεργασία.

Και η λύση δεν είναι απλά ένα λεκτικό σχήμα: Εθνικό Σχέδιο, το οποίο συζητήθηκε 15 μήνες πριν στο Υπουργικό Συμβούλιο αλλά ενεργοποιείται μόλις μετά τα τελευταία συμβάντα.

Πόσα από τα εθνικά σχέδια που έχει ανακοινώσει αυτή η κυβέρνηση σχεδόν για όλα τα μεγάλα προβλήματα που προκύπτουν είναι λειτουργικά;

Πόσα μπορούν να αξιολογηθούν για το ποιους και πόσους στόχους έχουν επιτύχει μέχρι σήμερα;

Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση με το να θεσμοθετεί πολυάριθμους μηχανισμούς και αλληλοεπικαλυπτόμενα συντονιστικά όργανα, απλώς δυσχεραίνει τη διαδικασία γρήγορων αποφάσεων και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της παιδικής κακοποίησης.

Έχουμε άλλο συντονιστικό για τη Σύμβαση του ΟΗΕ,  υπό το υπουργείο Δικαιοσύνης, άλλο για τη σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης, υπό τον υπουργό Επικρατείας κ.ο.κ.

Εμείς, στο ΠΑΣΟΚ, για ακόμη μια φορά θα μιλήσουμε με προτάσεις.

Πριν, όμως, οφείλουμε να δούμε τις χρόνιες παθογένειες.

Κυρίαρχη παθογένεια είναι ασφαλώς η αδυναμία της πολιτείας να διαμορφώσει ένα ενιαίο, συνεκτικό και αποτελεσματικό σύστημα παιδικής προστασίας.

Με διεπιστημονική προσέγγιση, με αυτοματοποιημένα πρωτόκολλα ανάληψης δράσης και αντιμετώπισης των κάθε είδους φαινομένων κακοποίησης.

Αλλά και με δράσεις πρόληψης, για να μην το ξεχνάμε.

Υπενθυμίζω ότι ο Ν.2447/1996 έδινε τη δυνατότητα για οργανωμένες και  διεπιστημονικά στελεχωμένες κοινωνικές υπηρεσίες στα πρωτοδικεία της χώρας, με στόχο την ουσιαστική συνδρομή στα ζητήματα της παιδικής προστασίας.

Το γεγονός ότι δεν λειτούργησαν αυτές οι υπηρεσίες αποτελεί μια διαχρονική και διακομματική ευθύνη του πολιτικού συστήματος.

Υπάρχει επίσης έλλειμμα στις σχολικές μονάδες: Μια κοινωνική υπηρεσία που λειτουργεί με στόχο την πρόληψη και αντιμετώπιση φαινομένων όχι μόνο της παιδικής κακοποίησης αλλά και της παραμέλησης.

Στις χρόνιες παθογένειες καταγράφονται επίσης προβλήματα όπως η υποστελέχωση των υπηρεσιών, η έλλειψη διασύνδεσης των δομών και η απουσία οργανωμένου πρωτοκόλλου ενεργειών.

Το πρόβλημα, όμως, δεν περιορίζεται μόνο στις ελλείψεις του κρατικού μηχανισμού.

Τα  παιδιά στην πλειοψηφία τους αποφεύγουν ή διστάζουν να μιλήσουν για ένα θέμα, που θεωρούν απόλυτα προσωπικό και εξαιρετικά δυσάρεστο.

Ενδεικτικά, 1 στα 3 παιδιά δε μιλούν ποτέ για τη σεξουαλική κακοποίηση που έχουν υποστεί, ενώ τo 90% των παιδιών που κακοποιούνται σεξουαλικά γνωρίζουν τον κακοποιητή, αφού προέρχεται από το στενό συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον.

Και τα όποια στοιχεία στη χώρα μας βασίζονται στην τελευταία  σχετική έρευνα  για την παιδική κακοποίηση που  διαθέτουμε στην Ελλάδα και είναι αυτή του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού που διεξήχθη το 2011.

Οφείλουμε, επίσης, να μιλήσουμε για τους κινδύνους του διαδικτύου, με τα κρούσματα θυματοποίησης να πολλαπλασιάζονται την περίοδο του lockdown.

Γιατί ο κίνδυνος της κακοποίησης δεν είναι απλά δίπλα μας, είναι παντού και καθίσταται ανεξελέγκτος με τη χρήση του διαδικτύου.

Εξάλλου, τα διαθέσιμα στοιχεία συνηγορούν στην αύξηση των επισκέψεων σε παράνομους ιστότοπους διακίνησης υλικού παιδικής πορνογραφίας και σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών, ενώ διακινούνται 70 εκατομμύρια φωτογραφίες και βίντεο παιδιών που κακοποιούνται σεξουαλικά.

Δυστυχώς, όμως στην Ελλάδα υστερούμε στην εισαγωγή τεχνολογιών που ανιχνεύουν αυτά τα περιστατικά, ενώ πλατφόρμες επικοινωνίας όπως το Blindchat (ελληνικής ιδιοκτησίας) δεν παρέχει καμία ασφάλεια και εγγύηση.

Αν κάτι χρειαζόμαστε σήμερα, αυτό είναι να  ληφθούν αποφάσεις που θα αντιστοιχούν σε δράσεις.

Να υπάρχουν συγκεκριμένες δομές, με ξεκάθαρες και ουσιαστικές  αρμοδιότητες.

Προσοχή, όμως:  με διασφάλιση των πόρων που θα έχουν εγγραφεί στον προϋπολογισμό για να ασκηθούν αποτελεσματικά αυτές οι αρμοδιότητες.

Με προσλήψεις ειδικών επιστημόνων σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, με πόρους για άμεση αναδοχή, με πανελλαδικές καμπάνιες ευαισθητοποίησης, με έμφαση στην εκπαίδευση γονέων και μαθητών.

Με έμφαση στον τομέα της πρόληψης.

Με αυτόνομες δομές, όπως αυτές που λειτουργούν από το 1998 στην Ισλανδία, το 2005 στη Σουηδία, το 2011 στη Δανία και την Φινλανδία αλλά και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Με οριζόντιες οδηγίες για την εφαρμογή μέτρων σε όλους τους χώρους επιρροής, όπως στην εκπαίδευση και την εκκλησία.

Όπως είπα, το ΠΑΣΟΚ μιλάει πάντα με προτάσεις.

Και σήμερα καταθέτει μια δέσμη προτάσεων που περιλαμβάνουν μέτρα και συγκεκριμένες δράσεις, όπως:

1) Ειδικό πρόγραμμα σε όλα τα σχολεία για την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης των παιδιών, με ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση των δασκάλων, νηπιαγωγών και γονέων για να αναγνωρίζουν την κακοποίηση.

Τα παιδιά πρέπει να εκπαιδεύονται, ώστε να μάθουν να προστατεύουν τον εαυτό τους και το σώμα τους.

Με εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης όπως η καμπάνια ‘’1 στα 5’’ του Συμβουλίου της Ευρώπης που είχα την τιμή να εγκαινιάσω στη χώρα το 2011 για να την συνεχίσει με πολύ μεγάλη επιτυχία η Έλενα Ράπτη.

2) Δημιουργία αυτοτελούς κοινωνικής υπηρεσίας σε κάθε σχολική μονάδα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στελεχωμένη με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους.

3) Δημιουργία δημόσιων διεπιστημονικών κέντρων, όπου το παιδί – θύμα σεξουαλικής βίας και η οικογένειά του θα τυγχάνουν υποστήριξης από εξειδικευμένη ομάδα, για να μπορέσει το παιδί να προχωρήσει στο στάδιο που θα δώσει μαρτυρία, αλλά και να ξαναβρεί τον εαυτό του.

4) Να υπάρχει λήψη, όσο το δυνατόν, λιγότερων καταθέσεων – ιδανικά μίας κατάθεσης – από το παιδί – θύμα, με στόχο την εξάλειψη της δευτερογενούς κακοποίησης.

Και αυτό γιατί, σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές, ένα παιδί που κακοποιήθηκε σεξουαλικά φτάνει να καταθέτει και να ξανακαταθέτει μέχρι και 14 φορες( !) σε διάφορες ανακριτικές κ.α. αρχές, με αποτέλεσμα να υφίσταται συνεχιζόμενη κακοποίηση και στο τέλος να ανακαλεί την αρχική του κατάθεση.

Και η κατάθεση να γίνεται σε ασφαλές και φιλικό περιβάλλον, από ψυχολόγο εξειδικευμένο στη λήψη καταθέσεων από παιδιά, σε συνεργασία με τις δικαστικές αρχές.

5) Διαφύλαξη των ευαίσθητων προσωπικών στοιχείων και της παιδικότητας, τα οποία όμως, όπως έχουμε δει, παραβιάζονται πολλαπλά.

Και βέβαια αυτό προϋποθέτει το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλίο να αποτρέπει την αγοραία μετατροπή των κρουσμάτων παιδικής κακοποίησης  σε ανθρωποφάγες τηλεοπτικές συνέχειες!

6) Ενίσχυση του προληπτικού και εγγυητικού ρόλου των εισαγγελέων ανηλίκων και στελέχωση των εισαγγελιών με κοινωνικές υπηρεσίες

7) Σύσταση τμημάτων παιδικής προστασίας στους ΟΤΑ Α΄ και Β΄ βαθμού και συμβουλευτικού σταθμού παιδιού, εφήβου και οικογένειας στους δήμους.

Σήμερα οι ομάδες προστασίας ανηλίκων  λειτουργούν, κατά κύριο λόγο, χωρίς διεπιστημονικότητα και με προσωπικό από το ‘’Βοήθεια στο Σπίτι’’ και τα Κέντρα Κοινότητας, με αποτέλεσμα η προστασία ανηλίκων να αντιμετωπίζεται ως «πάρεργο».

8) Θεσμική κατοχύρωση ενιαίου πρωτοκόλλου,  καθώς και ενιαίου ποινικού μητρώου για τη διαχείριση περιστατικών κακοποίησης και εκμετάλλευσης ανηλίκων με διατομεακή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Να δοθεί, επιτέλους, τέλος στη σημερινή κατάσταση: στον κατακερματισμό των παρεχόμενων υπηρεσιών και την υιοθέτηση ενός διαφορετικού εσωτερικού κανονισμού διαχείρισης του περιστατικού κακοποίησης από κάθε υπηρεσία.

Κυρίες και κύριοι της κυβέρνησης,

Σε καμία περίπτωση μη σπεύσετε να ισχυριστείτε ότι οι προτάσεις μας περιλαμβάνονται στο εθνικό σχέδιο,  που καταθέσατε.

Το σχέδιο των 75 (!) μέτρων πολιτικής σας μιλάει, μεν, για όλα, αλλά περισσότερο καταγράφεται ως  δήλωση καλής θέλησης, επειδή, προφανώς, αυτά προβλέπουν οι διεθνείς συμβάσεις.

Δέσμη μέτρων στην σωστή κατεύθυνση, χωρίς, ωστόσο, προτεραιοποίηση, χωρίς τα απαραίτητα εργαλεία σε ανθρώπινο δυναμικό, δομές και πόρους, ώστε να έχουμε άμεσα και μετρήσιμα αποτελέσματα.

Λείπει από το σχέδιο η κοστολόγηση έστω και ενός μέτρου, γεγονός που μας καθιστά επιφυλακτικούς για την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να υλοποιηθεί και να εφαρμοστεί άμεσα το προτεινόμενο σχέδιο.

Και είμαστε επιφυλακτικοί για τα αντανακλαστικά της πολιτείας, αφού χρειάστηκαν 14 ολόκληρα  χρόνια για να διαρθρωθεί μια συγκεκριμένη πολιτική πρόταση εφαρμογής της σύμβασης Lanzarote.

Ένα σχέδιο το οποίο θεωρητικά ισορροπεί μεταξύ πρόληψης και καταστολής, αλλά τα μόνα συγκεκριμένα μέτρα που αναφέρει είναι οι επί το αυστηρότερο αλλαγές του ποινικού κώδικα

Αλλαγές στον ποινικό κώδικα οι οποίες ασφαλώς χρειάζονται, αλλά δεν συνιστούν τη λύση στο πρόβλημα, με τις απαραίτητες δράσεις πρόληψης και τη στελέχωση των κοινωνικών υπηρεσιών να αποτελούν τον φτωχό συγγενή του προτεινόμενου κυβερνητικού σχεδίου.

Εμείς,  στο ΠΑΣΟΚ, δεν ενδιαφερόμαστε για την επικοινωνία μέσα από αποσπασματικές ενέργειες, αλλά   ενδιαφερόμαστε για την ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος.

Επιδιώκουμε ένα σχέδιο δράσης με γερές βάσεις που θα επιτρέπει στέρεα βήματα σε πρόληψη, αρωγή, αλλά και καταστολή.

Δε «ρίχνουμε νερό στο μύλο», ούτε υποκύπτουμε σε ιαχές και αλαλαγμούς  αγανακτισμένων.

Γι’ αυτό και  δεν συνηγορήσαμε όλο αυτό το διάστημα στην φθηνή πολιτικολογία ή στην προσπάθεια χρωματισμού μιας νοσηρής και επικίνδυνης κατάστασης που απειλεί τα παιδιά μας.

Γι’ αυτό και επισκεφθήκαμε πρόσφατα τον αναφερόμενο στο κοινοβούλιο θεσμό, του Συνηγόρου του Πολίτη και του βοηθού συνηγόρου για τα δικαιώματα του παιδιού και ζητήσαμε την άμεση σύγκληση των αρμόδιων επιτροπών ώστε να υπάρχει αναλυτική ενημέρωση για την κατάσταση αλλά και να προταθούν συγκεκριμένες ενέργειες από τους πλέον εξειδικευμένους στην παιδική προστασία.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Πρέπει να συζητήσουμε ξανά, ως κοινωνία για το “αυγό του φιδιού”, αλλά με ευθύνη  και σοβαρότητα.

Να συνειδητοποιήσουμε, να αναστοχαστούμε για το πρόβλημα της παιδικής κακοποίησης και θυματοποίησης ως κοινωνία, συλλογικά κι ατομικά, στο πλαίσιο των αρχών του κράτους δικαίου και της προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Να σπάσει αυτό το πέπλο σιωπής και συγκάλυψης και να ανοίξουν στόματα για να προλάβουμε τα χειρότερα, αφού ελάχιστα περιστατικά καταγγέλονται.

Με όσα ανέφερα προ ολίγου, απαντάμε σε όλα, και κυρίως σε όσα και εσείς αυτοκριτικά παραδέχεστε ότι αποτελούν τα διαχρονικά ελλείμματα μιας πολιτείας που συνειδητοποιεί το μέγεθος του προβλήματος, αλλά συνεχίζει να μη δρα και να μην προλαμβάνει.

Ενός κράτους με συστηματικές δυσλειτουργίες που έχει υποκατασταθεί από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, η συμβολή των οποίων είναι καθοριστική και αναμφίβολα θετική.

Και όπως αντιλαμβάνεστε, το ΠΑΣΟΚ προσεγγίζει με υψηλό αίσθημα ευθύνης τα ζητήματα που συνδέονται με την σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση των παιδιών.

Γιατί η παιδική κακοποίηση κάθε μορφής πλήττει την κοινωνική συνοχή και απειλεί το μέλλον αυτού του τόπου.

Δημιουργεί κοινωνίες ζόφου και φόβου.

Και η προοδευτική και δημοκρατική αντίληψη είναι μακριά από αντιλήψεις και πρακτικές που αφήνουν χώρο για να αναπτυχθούν τέτοια φαινόμενα.

Οφείλουμε, με περίσκεψη, ευθύνη και πειθαρχημένη δράση να αντιμετωπίσουμε μακροπρόθεσμα στο χρόνο αυτό το μεγάλο πρόβλημα.

Είναι ευθύνη όλων μας

Και είναι στο χέρι όλων μας

Δεν υπάρχει πια περιθώριο για καμία αδιαφορία.